“Ik hoop dat lezers van alle generaties zich afvragen hoe ze kunnen voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt”
Toen Marion Achard besloot het levensverhaal van haar oudtantes Lisou en Mylaine op papier te zetten, kon ze niet vermoeden hoe intens en meeslepend dat traject zou worden. Wat begon als een jeugdherinnering, groeide uit tot Bij het vallen van de nacht: een tweedelige graphic novel over moed, verlies en overleven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voor dit project sloeg ze de handen ineen met de Catalaanse illustrator Toni Galmés, die met zijn warme aquarellen een zachte, toegankelijke beeldtaal vond voor een rauwe historische realiteit.
In november 2024 verscheen het eerste deel, Lisou, de jongste zus op de vlucht met haar familie. Nu volgt het langverwachte vervolg, Mylaine, die – om haar familie te redden – zichzelf opoffert en de onuitsprekelijke werkelijkheid van de concentratiekampen moet doorstaan.
In dit dubbelinterview vertellen Marion en Toni over hun samenwerking, de zoektocht naar waarheid en emotie, en waarom dit verhaal verteld moést worden.
Marion, je vertelt het verhaal van je oudtantes. Waarom wilde je er een scenario van maken?
Marion Achard: Als kind hoorde ik van mijn moeder vaak verhalen over hoe Lisou, samen met haar oudere zus Mylaine en ouders, vluchtte naar de bergen. Als jong meisje zag ik mezelf in dit verhaal, dat me destijds avontuurlijk en spannend leek. Een paar jaar geleden, toen ik met het idee speelde dit waargebeurde verhaal in een scenario te gieten, besefte ik dat ik maar flarden kende. Brokstukken van een familielegende, versplinterd van generatie op generatie. Lisou was op dat moment 89 jaar. Mylaine is 11 jaar ouder. Er leefde een zekere urgentie om hun herinneringen te verzamelen.
Aan het begin van de eerste graphic novel zegt de 89-jarige Lisou: “Ik heb alles bewaard in deze doos. Ik zal het je laten zien.” En ook in het tweede deel zien we dat Mylaine alle brieven en getuigenissen zorgvuldig bewaard heeft in een koffertje. Was dat de start van je onderzoek?
Marion Achard: Ik liep geregeld bij mijn grootouders en oudtantes over de vloer om naar hun verhalen te luisteren. En inderdaad, ik raadpleegde ook de familiearchieven met aantekeningen, brieven, documenten en foto’s. Ik heb de belangrijkste stukken gedocumenteerd in het dossiertje van beide boeken. Omdat ik geen historicus ben, maar ik het wel heel belangrijk vond om alles zó juist mogelijk te vertellen, ging mijn onderzoek nog breder. Ik las veel andere verhalen en getuigenissen uit die tijd. Ook ging ik langs op de plaatsen die relevant waren voor het verhaal, zoals het stadje Grenoble, het huis in Sarcenas waar Lisou en Mylaine onderdoken en de belangrijkste plekken in Zwitserland. Ik bracht bovendien een bezoek aan verschillende musea, zoals het Holocaustmuseum in Parijs en het herdenkingscentrum van Auschwitz-Birkenau in Polen. Deze bezoeken hielpen me om de situatie beter te begrijpen. Ik ben enorm dankbaar dat tekenaar Toni Galmés mij heeft vergezeld op mijn tocht.
Toni, hoe ben jij bij dit project betrokken geraakt?
Toni Galmés: In 2021 had ik contact met Thierry Joor van uitgeverij Delcourt voor een ander project, dat uiteindelijk niet doorging. Maar hij zei meteen dat hij iets anders voor mij in gedachten had. Hij legde het project van Marion Achard uit en het voelde meteen juist. De kennismaking met Marion was fantastisch. Ik heb zelfs Frans geleerd om met haar te kunnen praten. Uiteindelijk draait het bij zo’n project om vertrouwen en communicatie.
Marion Achard: En het helpt dat we allebei emotionele mensen zijn. We delen dezelfde visie op het verhaal en voelen veel genegenheid voor onze personages … Ik heb echt geluk gehad met Toni. Hij is een geweldige collega en hij heeft zich volledig op het scenario gestort.
Hoe hebben jullie samengewerkt om het scenario en de visuele aspecten in één verhaal tot leven te brengen?
Marion Achard: Ik schrijf eerst het scenario uit met een beschrijving van hoe ik het me, kader per kader, voorstel. Vervolgens maakt Toni een storyboard met schetsen, dat we samen overlopen. Zo houden we controle over de narratieve lijn, terwijl zijn visuele creativiteit volop ruimte krijgt.
Toni Galmés: Klopt, Marion geeft me veel vrijheid. Ik kon camerastandpunten, decors en grafische elementen kiezen die het verhaal visueel versterkten. Ik heb geprobeerd zo trouw mogelijk te blijven, niet alleen aan het verhaal van Marion, maar ook aan de waardevolle getuigenissen van Lisou en Mylaine.
Marion Achard: Eerlijk gezegd, is het een erg lang en tijdrovend proces. Om een strip te maken, moet je een beetje gek zijn.
Dat gaan we niet ontkennen … Maar wij zijn enorm blij dat er zulke ‘gekken’ bestaan! Wat motiveerde jullie om vol te houden?
Marion Achard: Als verhalenverteller speel ik graag met mijn superkracht: emotie creëren. Emotie blijft hangen, wordt gedeeld en zet vaak aan tot nadenken. Ik hoop dat de lezers van alle generaties zich afvragen hoe ze kunnen voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt. En een goed stuk chocolade doet ook wonderen.
Toni Galmés: Bij mij is dat eerder pizza (lacht). De waarheid is dat ik me erg thuis voel in mijn tekenstijl: schilderen in aquarel. Ik wist op voorhand dat er ernstige thema’s aan bod gingen komen, maar ik geloofde er sterk in dat mijn zachte en emotionele tekenstijl net helpt om de drempel naar zo’n zwaar verhaal te verlagen. Na een diepe duik in de verschrikkelijke jaren van de Tweede Wereldoorlog, hoop ik dat jonge mensen na het lezen, begrijpen wat populisme betekent, en hoe de opmars van rechtse partijen in het Westen zorgwekkend is. De geschiedenis kan zich heel gemakkelijk herhalen; en dat moeten we koste wat kost vermijden.
Het eerste deel Lisou verscheen bij Uitgeverij Daedalus eind 2024. Mylaine komt er nu aan. Hoe verhouden de twee delen zich?
Marion Achard: Lisou was destijds een kind en samen met Toni kon ik werken met haar onschuld, wat de hardheid van het verhaal enigszins verzachtte. Dat was onmogelijk met het personage van Mylaine, omdat haar verhaal zicht afspeelt in de concentratiekampen. Ik denk dat niemand kan bevatten wat daar gebeurde. Het thema grijpt je bij de keel. Om je een idee te geven … het concept van Bij het vallen van de nacht begon vier jaar voor het verschijnen van Lisou. Het kostte tijd, maar ik werkte er met hart én ziel aan. Één ding staat vast: mijn volgend project wordt korter en lichter.
Wat mag de toekomst voor jullie brengen?
Marion Achard: Ik houd van de toevalligheden in het leven. Ik schreef al bijna twaalf jaar jeugdromans toen een bevriend tekenaar me vroeg om een stripscenario te schrijven. Strips leken voor mij onbereikbaar, in de zin dat ik er nooit over nadacht of het mogelijk was. Maar het project kreeg meteen een contract bij de uitgever. Ik werd in het diepe gegooid zonder zwembandjes. Als ik met diezelfde toevalligheid in de toekomst een filmscenario zou mogen schrijven, is dat een droom die uitkomt. En mocht ik het ooit nog meemaken dat ik zou kunnen tijdsreizen, zou dat het ultieme geluk zijn. Om te observeren, te begrijpen en allerlei verhalen te vertellen.
Toni Galmés: Ik ben pas later serieus met tekenen begonnen, omdat men me vroeger vertelde dat je van strips niet kon leven. Maar tekenen maakt me gelukkig, dus heb ik alles opgegeven om me volledig te richten op de Frans-Belgische stripmarkt. Werken met Franse uitgevers als Delcourt en Dupuis is als een droom die uitkomt. Als ik dan nog verder mag dromen, zou ik graag als een graphic novel als auteur maken. En omdat ik met originele platen werk, zou ik ook heel graag in galerieën willen tentoonstellen. Maar eerlijk? Ik leef rustig op Mallorca met mijn vrouw en dochter. Meer dan dat en tekenen heb ik eigenlijk niet nodig.
Wij wensen het jullie van harte toe! Bedankt voor dit dubbelinterview, Marion en Toni!